İnsanların yaşamları boyunca gurur duydukları anlar vardır. Bazen de doğuştan gelen özellikler de bizim için gurur duygusu yaratabilir. Benim de doğuştan gelen ve hep gurur duyduğum üç özellik;
- Doğum Tarihim : 19 Mayıs ( Atatürk’ün Kurtuluş Savaşını başlatmak için Samsun’a ilk çıkış tarihi ile aynı tarih )
- İsmim : Önder ( Atatürk için kullanılan Sıfat )
- Memleketim : Samsun ( Kurtuluş Savaşının başlangıç noktası )
Atatürk ile özdeşleşmiş bu doğuştan gelen özelliklerimi, hayatım boyunca hep gururla taşımaya devam edeceğim.
Samsun’dan ayrılalı yaklaşık çeyrek asır oldu. Hem çocukluk ve gençlik anılarımı hatırlamak, hem de daha önce Atatürk ile bütünleşmiş bu güzel şehri, oğlum Ömer’e gezdirmek için planladığım üç günlük Samsun gezisinin notlarını ve fotoğraflarını sizler için aşağıda özetledim. Keyif almanız dileğiyle…
Samsun’un Tarihi ve Samsun Kent Müzesi
Samsun, 1.3 milyon nüfusu ile Türkiye’nin 16. en kalabalık şehridir. Samsun, 17 ilçesi ile Karadeniz’in en büyük şehri olan ildir. En büyük ilçeleri Atakum ve İlkadım’dır. Samsun’un batısında yer alan Bafra ve doğusunda yer alan Çarşamba diğer büyük ilçeleridir.
Samsun’un tarihini keşfetmek için tura “Samsun Kent Müzesi”ni ziyaret ederek başlıyoruz.
Kent Müzesi binalarını oluşturan iki ana ahşap yapı, bu doğrultuda 1928 yılında Samsun-Sivas Demiryolu İnşaat ve İşletme İdaresi ve Devlet Demiryolu Lojmanı olarak inşa edilmiş, 2013 yılında kent müzesine dönüştürülmüş.
Bu müzede Samsun’un tarihi, coğrafyası ve ekonomisi hakkında detaylı bilgilere adım adım sahip olabilirsiniz. Müzeyi gezmek kişi başı 2 TL, öğrenci 1 TL 🙂
Onur Anıtı
Kent Müzesinden çıktıktan sonra kısa bir yürüme mesafesi ile Atatürk parkı içerisindeki Onur Anıtına ulaşıyorsunuz.
Samsun’un simgesi sayılan bronz Atatürk heykeli, Samsun halkı tarafından Avusturyalı heykeltıraş H. Kriphel’e yaptırılmış. Heykel bir Alman vapuruyla 1931 günü Samsun’a getirilmiş. Gazi Heykeli’nin açılma töreni 15 Ocak 1932 Cuma günü büyük bir kalabalığın katılımıyla gerçekleşmiş. Samsun’un Onur Anıtı olan bu heykelin kaidesiz yüksekliği 4.75 metre, kaideli 8.85 metre. Büyük bir kaide üzerinde şahlanan bir at üstünde, Atatürk, bütün heybeti ile görülüyor.
Kaidenin yanlarında iki kabartma ve öteki yanlarında da yazılar var. Kabartmanın birinde, iskelede sandalın yanında mermi ve cephane taşıyan insanlar görülmektedir. Arkalarında, bir de top arabasının bulunması, savaş anını canlandırdığını gösteriyor.
Diğer kabartmanın ortasında Atatürk, tüm özellikleri ile dimdik, büyük bir zafer simgesi olarak durmakta. Başı halka dönük ve halk ile el ele.
Heykelin kaidesindeki yazılardan birinde; “Vatanda Milli Mücadeleye başlamak için Gazi, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’a çıktı”
Diğeri ise “Bu heykel, Samsun Vilayeti halkı tarafından 29 Birinci Teşrin 1931 tarihinde dikildi” yazmaktadır.
Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı, 19 Mayıs 1919 tarihinde 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal’in Bandırma Vapuru ile yapılan yolculuk sonrası Samsun’a ulaşması, Kurtuluş Savaşı’nın fiili başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Samsun’da Rum çeteleri ve Türk halkı arasında meydana gelen çatışmaların sonlandırılması için Osmanlı Hükûmeti tarafından Mustafa Kemal görevlendirilmiş ve kendisine 9. Ordu’nun müfettişliği verilmiştir Bunun üzerine müfettiş görev bölgesine Bandırma Vapuru ile ulaşmış ve bir hafta boyunca Mantıka Palas’ta kalmıştır. Bu süreçte bölgede meydana gelen çatışmaların sebebini araştırmış ve işgalcilere karşı bizzat Türk direniş örgütlerinin kurulmasında etkin rol oynamıştır. Mustafa Kemal, bu bir haftalık süreç sonunda Havza’ya geçmiş, ve süreç içerisinde “Kurtuluş Savaşının” ilk adımlarını atmıştır.
Gazi Müzesi
Onur Anıtın’dan yine kısa bir mesafe yolu ile Mecidiye caddesinin girişinde (Cumhuriyet Meydanın arkasında ) Gazi Müzesi’ne gidiyoruz.
Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk Samsun’a çıktığında Mantıka Palas Otelinde kalmıştır.1902 yılında Jean İonnis Mantika tarafından bir otel olarak inşa edilmiştir. İki katlı olan yapının dış duvarları yığma tuğla, iç bölmeleri bağdadî olarak yapılmıştır.
12 Haziran 1926 tarihinde bu bina Samsun halkı adına Mustafa Kemal Paşa’ya armağan edilmiştir. Ulu Önder’in ölümünden sonra önce kız kardeşi Makbule Atadan’a geçmiş 1939 yılında ise 19 Mayıs Halk Müzesi yapılmak üzere Samsun Belediyesi’nin sorumluluğuna teslim edilmiştir. Üst katı müzeye dönüştürülen binanın alt katı 1985-1995 yılları arasında Oda Tiyatrosu olarak hizmet vermiştir. 1997 yılına kadar Samsun Belediyesi sorumluluğunda kalan bina bu tarihten sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilerek gerekli düzenlemeler ve onarımlar yapıldıktan sonra 8 Kasım 1998 tarihinden itibaren Samsun Gazi Müzesi olarak hizmet vermeye başlamıştır.
Müzede Atatürk’ün ait özel eşyalarla birlikte tarihi anlatan görseller kabartmalar ve resimler bulunmaktadır.
Ayrıca Atatürk’ün kaldığı oda, banyosu ve çalışma odası da bu müzede sergilenmektedir.
Gazi Müzesine giriş ücretsiz.
Bandırma Vapuru ve Milli Mücadele Parkı
Canik ilçesinde bulunan Bandırma Vapuru Müzesi ( Sahil’de Samsun Spor Tesislerinin yanında) gezilmesi gereken önemli yerlerden biri.
Atatürk ve arkadaşlarını Samsun’a taşıyan Bandırma Vapuru, Milli Mücadele’nin simgelerinden biri olmayı başarmıştır.
19 Mayıs 1919 tarihinde Atatürk ve Silah Arkadaşlarını Samsun’a getirdikten sonra hizmetlerine devam etmiştir. 1924 yılında Türkiye Seyrüsefain İdaresi tarafından hizmet dışı bırakılmıştır.1925 yılında gemi Bozmacı İlhami’ ye (SÖKER) isimli Türk armatöre satılmış, ve aynı armatör tarafından 4 ay içinde Haliç Fenerin de hurda olarak parçalanmıştır.
Bandırma gemisi, orijinal çizimleri referans alınarak yeniden yapılmış ve 07 Şubat 2005 tarihinde Bandırma Vapuru’nun kullanım hakkı ve işletmesini devralan Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından müze haline dönüştürülerek 19 Mayıs 2006 tarihinde ziyarete açılmıştır.
Milli mücadele parkı içerisinde Atatürk’ün Samsun’a çıkışından Cumhuriyet İlanına kadar süreç seramik rölyefler ile anlatılmış.
Parkın içerisinde ayrıca Milli Mücadele Anıtı’da yer almaktadır.
Samsun’un diğer görülecek yerleri…
Bulvar AVM
Gençliğimizde gazi caddesinin dar sokağında bulunan tütün fabrikasının önünden geçerken, pek de mükemmel olmayan tütün kokusu ile birlikte makinaların gürültüsü dün gibi aklımda.
Bu tütün fabrikası bugün bir alışveriş mekanına dönüştürülmüş. 1887 yılında kurulup uzun süre ülke ekonomisine fabrika olarak hizmet veren tarihi bina kentin en önemli alışveriş mekanları olan Mecidiye ve Gazi Caddeleri’nin tam ortasında yer alıyor. 1994 yılından bu yana da kent merkezinde atıl durumda bulunan bina, kentsel yenileme projesi kapsamında ele alınarak restore edilmiş. 2010 yılının üçüncü çeyreğinde başlanan restorasyon çalışmaları 25 ay gibi son derece kısa bir sürede tamamlanmış. Bu işi kim yaptığını bilmiyordum, öğrendim ki bunu İstanbul’da bir çok alışveriş merkezinde imzası bulunan Torunlar ve Turkmall yapmış.
Bir çok ünlü markanın olduğu bu alanda yine cafe&restoranlarla bir yaşam merkezi oluşturulmuş.
Ayrıca, çocuklar için küçük bir lunapark alanı da mevcut.
Mecidiye Caddesi
Mecidiye Caddesi Samsun’un en eski ve ünlü çarşısı. Günün her saati her an kalabalık olan çarşıda, her şey mevcut. Mecidiye, özellikle orta kesimin tercih noktası gözüküyor.
Saathane Meydanı
Meydana adını veren saat kulesinin tarihi 2.Abdulhamit dönemine kadar uzanıyor. Belçika asıllı Fransız mühendisinin Ünye taşı ile yaptığı bu saat 1897 yılında tamamlanmış. 1977’de yeni baştan inşa edilmiş. Bugün Saathane meydanı güzelliğini maalesef kaybetmiş.
Çiftlik Caddesi
İstiklal caddesi olarak da bilinen Çiftlik caddesi Samsun’un en çok ilgi gören cadde alışveriş yerlerinin başında gelmektedir. Barselona La Rambla, İstanbul’da İstiklal caddeleri o şehirlerin sembolleridir. Çiftlik caddesi de Samsun’un sembol caddesidir.
Cadde üzerinde dünya ve Türkiye çapında en ünlü markalar, yerel mağazalar, cafe & restoranlar hizmet vermektedir. Aradığınız herseyi bulabileceğiniz bu cadde, aynı zamanda Samsun’un kalbidir.
Amisos Tepesi
Amisos Tepesi ya da eski adıyla Baruthane Tepesi, MÖ 3. yüzyıla tarihlenen ve 28 Kasım 1995 tarihinde keşfedilen sit alanı. Tümülüslerdeki mezar odaları korumaya alınmadan önce defineciler tarafından keşfedilmiş ve soyulmuş 🙁
Şu an mezarlar ile ilgili bir şey görmek mümkün değil, ancak bu tepeden güzel bir manzara ile Belediye’ye ait cafe&restorant’da bir şeyler yiyip, içebilirsiniz.
Samsun’un Yemekleri Üzerine…
Pide, Samsun’un ülke geneline yayılmış en önemli yemeklerinden biri. Küçüklüğümüzde, pazar sabahları annelerimiz pide içini hazırlar (kıyma, peynir), tepsi içinde bunu fırına götürür, odun fırınlarında bu pide içleri, çıtır hamurla birleşir ve çayla keyifle pideleri ailece yerdik. Bu Samsun’un klasik bir geleneği idi. Bu dönemde bu gelenek devam ediyor mu bilemiyorum ama pazar günleri hala pideciler dolu 🙂
Samsun’da yine aklımda kalan, özellikle akşam saatlerinde simitçiler sokaklarda dolaşır, simitler alınır, peynir ve çay ile güzelce yenirdi 🙂
Samsun’a gelmişken, Simit’in tadına bakmakta fayda var 🙂
Hamur işleri, Samsun yemekleri içerisinde önemli bir yere sahip. Küçükken yine en sevdiğim yiyeceklerden biri de Haşhaşlı çörek idi. Tadını özlemişim 🙂
Simitçilerin tezgahlarında Simit’in yanında tatlı olarak “Atom” satılırdı, baktım hala bu durum devam ediyor 🙂
Hamur işleri yanında tabii ki Samsun’da balık Samsun mutfağında önemli bir yere sahip. Güzel balık yiyebileceğiniz bir çok güzel mekan var. Samsun’a gelmişken Hamsi yemeden gitmemek gerek.
Son olarak da dönerde Samsun’da çok popüler. Bizim dönemimizde Çalıkuşu döner çok meşhur idi, şimdi de çok meşhur ama mitoz bölünme ile çoğalmışlar 🙂 Doğrusunu bulma görevi sizde 🙂
Evet, Samsun ile ilgili yazımın sonuna geliyorum. Başta da belirttiğim gibi bana doğuştan bu güzel özellikleri kazandıran sevgili Annem ve Babam hala Samsun’da yaşıyorlar. Benim bugüne gelmemi, Cumhuriyet beyefendisi ve hanımefendisi olan annem ve babama borçluyum ve kendilerini çok seviyorum, umarım onlardan ne aldıysam, aynı değerleri çocuklarıma da aktarabilirim.
Sevgiyle kalın.
Bir yorum bırakın